Người bị tiểu đường tuýp 2 nên ăn gì, kiêng gì tốt cho sức khỏe?

Tất cả các loại thực phẩm đều ảnh hưởng đến lượng đường trong máu, điều này gây khó khăn khi cân nhắc chế độ dinh dưỡng cho người tiểu đường, đặc biệt là tiểu đường tuýp 2. Vậy người bị tiểu đường tuýp 2 nên ăn gì, kiêng gì tốt cho sức khỏe? Tìm hiểu thông qua các chia sẻ từ bác sĩ Võ Trần Như Thảo, bác sĩ Dinh dưỡng Tiết chế, Trung tâm Kiểm soát cân nặng và Điều trị béo phì, BVĐK Tâm Anh TP.HCM trong bài viết dưới đây. 

Nguyên tắc đo lường chuẩn hóa với bệnh nhân tiểu đường tuýp 2

Trước khi tìm hiểu về người bị tiểu đường tuýp 2 nên ăn gì, kiêng gì tốt cho sức khỏe? Cần nắm được nguyên tắc đo lường chuẩn hóa dinh dưỡng với người bệnh tiểu đường tuýp 2, căn cứ vào đây để xác định loại và lượng thực phẩm cho người bệnh, xây dựng thực đơn dinh dưỡng, khoa học và lành mạnh.

1. Nguyên tắc 1/4 (Đĩa thức ăn = 25cm)

Nguyên tắc ¼ hay đĩa thức ăn trị tiểu đường là cách dễ nhất để tạo ra những bữa ăn lành mạnh có thể giúp kiểm soát đường huyết. Sử dụng phương pháp này, bạn có thể tạo ra những bữa ăn theo khẩu phần phù hợp.

Bắt đầu nguyên tắc bằng cách chọn dĩa thức ăn có đường kính 25cm (không quá 9 inch), sau đó:

• Đổ đầy ½ đĩa bằng các loại rau không chứa tinh bột: các loại rau không chứa tinh bột (như: rau lá xanh, bông cải xanh, quả cà chua, quả bí xanh, bắp cải, rau xà lách, măng tây,…) có hàm lượng carbohydrate thấp hơn nên không làm tăng lượng đường trong máu nhiều. Chúng cũng chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất xơ, đây là phần quan trọng trong chế độ ăn uống lành mạnh.
• Đổ đầy ¼ đĩa ăn bằng thực phẩm giàu protein nạc: protein nạc có ít chất béo và chất béo bão hòa hơn, khiến chúng trở thành lựa chọn lành mạnh cho người bị tiểu đường tuýp 2. Thực phẩm chứa nhiều protein như cá, thịt gà, thịt bò nạc, các sản phẩm từ đậu nành và phô mai đều được coi là “thực phẩm giàu protein”.
• Đổ đầy ¼ đĩa thức ăn còn lại bằng thực phẩm chứa tinh bột (carbohydrate): các loại ngũ cốc, rau có tinh bột (như: khoai tây, khoai lang, ngô, đậu, bí đỏ, cà rốt,…) và các loại đậu, trái cây, sữa chua và sữa. Những thực phẩm này có ảnh hưởng cao đến lượng đường trong máu. Việc giới hạn khẩu phần carbohydrate ở mức 1/4 đĩa ăn có thể giúp giữ cho lượng đường trong máu không tăng quá cao sau bữa ăn.

2. Thiết lập các mức năng lượng tùy theo cá nhân

Nhu cầu năng lượng của con người được ước tính bằng cách đo mức tiêu hao năng lượng cộng với nhu cầu năng lượng bổ sung cho tăng trưởng. Việc thiết lập mức năng lượng cho người bệnh tiểu đường tuýp 2 tùy thuộc vào nhu cầu cá nhân, thể trạng của họ, ước lượng cần tiêu thụ bao nhiêu calo mỗi ngày cho các hoạt động.

Việc thiết lập mức năng lượng tùy theo các nhân sẽ giúp xây dựng thực đơn phù hợp với người bị tiểu đường tuýp 2, đảm bảo không thiếu hụt năng lượng cho người bệnh trong một ngày dài.

3. Tính toán năng lượng

Tính toán năng lượng cho người bệnh tiểu đường tuýp 2 giúp cân nhắc lựa chọn thực phẩm phù hợp. Cân nhắc tính toán mức năng lượng phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng. Chế độ dinh dưỡng của người bệnh tiểu đường tuýp 2 cần đảm bảo có 20 – 30% chất béo lành mạnh, 12 – 20% chất đạm, 45 – 60% tinh bột, đường.

Người bị tiểu đường tuýp 2 nên ăn gì?

Người bị tiểu đường tuýp 2 cần tuân thủ một chế độ ăn uống lành mạnh, đủ chất, khoa học để kiểm soát và duy trì ổn định lượng đường trong máu. Người bệnh tiểu đường tuýp 2 nên ăn các loại thực phẩm sau:

1. Rau xanh

Rau xanh là nền tảng của một chế độ ăn uống bổ dưỡng. Đây là nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ tuyệt vời. Chất xơ và carbohydrate phức hợp có trong nhiều loại rau làm mau no. Điều này có thể ngăn cản việc ăn quá nhiều, có thể dẫn đến tăng cân không mong muốn và các vấn đề về đường huyết. Một số loại rau có thể thêm vào thực đơn cho người bị tiểu đường tuýp 2 bao gồm: bông cải xanh, cà rốt, rau xanh, ớt, cà chua, khoai tây, ngô, đậu xanh. (1)

2. Các loại trái cây

Trái cây có thể có hàm lượng đường cao, nhưng lượng đường trong trái cây nguyên quả (không qua chế biến) không được tính là đường tự do. Vì vậy, người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể lựa chọn sử dụng. Một số loại trái cây phù hợp với chế độ ăn uống của những người mắc bệnh tiểu đường loại 2 nhờ lượng đường huyết thấp bao gồm: táo, bơ, quả mâm xôi, quả anh đào, bưởi, đào, lê, mận, dâu tây.

3. Các loại đậu

Đậu là thực phẩm cực kỳ bổ dưỡng vì chúng rất giàu chất xơ. Trên thực tế, đậu chứa cả chất xơ hòa tan và không hòa tan: chất xơ hòa tan giúp giảm mức cholesterol, trong khi chất xơ không hòa tan giúp tiêu hóa và duy trì nhu động ruột đều đặn, giúp no lâu hơn các thực phẩm khác, giảm cảm giác đói giữa các bữa ăn.

Các loại đậu là sự lựa chọn tuyệt vời cho người mắc bệnh tiểu đường. Chúng chứa nhiều chất xơ, ít calo và có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Có nhiều loại đậu bổ dưỡng và ngon miệng, có thể kết hợp vào chế độ ăn kiêng cho bệnh tiểu đường tuýp 2, bao gồm: đậu đen, đậu mắt đen, đậu xanh, đậu Great Northern (đậu trắng tươi/đậu trắng tây), đậu thận (đậu đỏ tây), đậu Lima, đậu hải quân (đậu trắng hình bầu dục, hơi dẹt), đậu Pinto (đậu cúc).

4. Các sản phẩm từ bơ sữa

Các sản phẩm từ bơ sữa chứa các chất dinh dưỡng thiết yếu, bao gồm canxi và protein. Một số nghiên cứu cho thấy sữa có tác động tích cực đến việc tiết insulin ở một số người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2, các sản phẩm từ bơ sữa phù hợp cho người bệnh bao gồm:

• Phô mai tươi ít béo như: phô mai parmesan, ricotta,… bất kỳ loại nào trên nhãn có ghi “giảm béo”. Tránh dùng phô mai nguyên bản vì hàm lượng chất béo cao.
• Sữa chua Hy Lạp hoặc sữa chua nguyên chất ít béo.

5. Các loại ngũ cốc nguyên hạt

Với thắc mắc người bị tiểu đường tuýp 2 nên ăn gì thì các loại ngũ cốc nguyên hạt là giải pháp tốt để những người mắc bệnh tiểu đường kiểm soát lượng đường trong máu. Vì chúng thường có chỉ số đường huyết thấp hơn so với các loại thực phẩm chứa nhiều tinh bột khác. Một số gợi ý về ngũ cốc cho người bị tiểu đường tuýp 2 ăn gì tốt cho sức khỏe:

• Lúa mì nguyên hạt hoặc mì ống làm từ cây họ đậu.
• Bánh mì nguyên hạt có ít nhất 3 gram chất xơ mỗi lát.
• Hạt diêm mạch.
• Ngũ cốc nguyên hạt hoặc bột mì nguyên hạt.
• Bột ngô.
• Cháo bột yến mạch.
• Hạt kê.
• Lúa mạch.

6. Các loại chất béo tốt

Chất béo đóng vai trò rất quan trọng trong cơ thể, vì vậy ai cũng cần bổ sung một lượng nhỏ chất này vào chế độ ăn uống của mình. Chất béo trong cơ thể thực hiện nhiều chức năng, bao gồm: cung cấp năng lượng cho tế bào, cung cấp các axit béo thiết yếu mà cơ thể không thể tự tổng hợp, vận chuyển các vitamin (A, D, E và K), cần thiết trong quá trình sản xuất hormone.

Người tiểu đường tuýp 2 cần lựa chọn các loại chất béo lành mạnh và tiêu thụ một lượng vừa đủ, phù hợp với tình trạng sức khỏe hiện tại của bản thân. Chọn chất béo tự nhiên, có nhiều trong quả bơ, dầu ô liu, dầu quả hạch, dầu đậu nành, dầu thực vật,… chất béo từ các loại các béo như cá hồi, cá ngừ,… Tránh tiêu thụ mỡ động vật vì dễ khiến cholesterol trong máu tăng.

7. Thịt gia cầm và cá

Protein rất quan trọng đối với người mắc bệnh tiểu đường. Giống như thực phẩm giàu chất xơ và chất béo, protein tiêu hóa chậm và chỉ làm tăng lượng đường trong máu ở mức độ nhẹ. Người bệnh tiểu đường tuýp 2 nên chọn nguồn protein dễ tiêu hóa từ thịt gia cầm và cá, thay thế cho protein từ thịt đỏ, tiêu hóa chậm và dễ làm tăng lượng đường trong máu. Nguồn cung cấp protein phù hợp với người tiểu đường tuýp 2 bao gồm:

• Ức gà không da, không xương.
• Cá hồi, cá mòi, cá ngừ và các loại cá có dầu khác.
• Phi lê cá trắng.
• Ức gà tây không da.
• Trứng.

>>>Có thể bạn chưa biết: Cách phòng tránh bệnh tiểu đường tuýp 2 

Người bị tiểu đường tuýp 2 nên kiêng gì?

Bên cạnh việc nên ăn gì thì người bị tiểu đường tuýp 2 nên kiêng gì cũng là điều người bệnh và người chăm sóc người bệnh tiểu đường tuýp 2 quan tâm. Nguyên tắc chung, người bệnh tiểu đường tuýp 2 đều cần tránh tiêu thụ các loại thực phẩm có thể làm tăng đường trong máu, chúng thường là nhóm thực phẩm chứa nhiều đường, nhiều tinh bột,…

1. Đồ uống, thực phẩm có đường

Đồ uống và các thực phẩm có đường với hàm lượng fructose cao. Việc tiêu thụ các loại thực phẩm này vừa khiến lượng đường trong máu tăng, vừa gây kháng insulin, không tốt cho người bệnh tiểu đường tuýp 2. Các thực phẩm này có thể làm trầm trọng hơn tình trạng của người bệnh, gia tăng nguy cơ mắc các biến chứng nguy hiểm hiểm như mạch, gan nhiễm mỡ, tăng nồng độ cholesterol trong máu,… nguy hiểm cho người bệnh tiểu đường.

2. Tinh bột tinh chế

Tinh bột trong cơm gạo trắng, bánh mì trắng, mì, nui,… là những sản phẩm chứa tinh bột tinh chế, hàm lượng đường cao. Khi tiêu thụ những thực phẩm này, lượng đường huyết tăng nhanh đáng kể, điều này nguy hiểm cho người tiểu đường tuýp 2. (2)

3. Các chất béo chuyển hóa

Chất béo chuyển hóa có trong thức ăn nhanh, thịt xông khói, đồ chiên ngập dầu,… làm tăng nồng độ chất béo xấu cholesterol LDL và giảm nồng độ chất béo lành mạnh cholesterol HDL. Điều này đối với người bệnh tiểu đường tuýp 2 khá nguy hiểm và chất béo chuyển hóa kháng insulin và tăng khả năng viêm nhiễm.

Dinh dưỡng cho người bệnh tiểu đường tuýp 2 rất quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến lượng đường trong máu và sức khỏe người bệnh. Biết được người bị tiểu đường tuýp 2 nên ăn gì và nên kiêng gì sẽ giúp người chăm sóc và người bệnh có thể xây dựng thực đơn dinh dưỡng, lành mạnh và khoa học trong suốt quá trình điều trị tiểu đường.

Điều trị tiểu đường tại khoa Nội tiết – Đái tháo đường, BVĐK Tâm Anh, người bệnh sẽ được đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm trực tiếp khám và điều trị, theo dõi xuyên suốt quá trình phục hồi của người bệnh. Đội ngũ y tá, điều dưỡng, nhân viên chăm sóc chăm sóc tận tình, chu đáo.

Hy vọng với những thông tin trên đã giúp bạn biết người bị tiểu đường tuýp 2 nên ăn gì, kiêng gì tốt cho sức khỏe. Dinh dưỡng cho người bệnh tiểu đường rất quan trọng trong quá trình điều trị và hồi phục sức khỏe người bệnh. Lưu ý thực phẩm nên dùng, nên kiêng để xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, lành mạnh nhất cho người bệnh.