Chỉ số tiểu đường tuýp 1 là bao nhiêu? Cách kiểm soát hiệu quả

Người bệnh tiểu đường tuýp 1 phải điều trị suốt đời bằng insulin, kết hợp thay đổi chế độ dinh dưỡng và lối sống để kiểm soát lượng đường huyết trong ngưỡng an toàn, hạn chế các biến chứng nguy hiểm. Các tiêu chuẩn nào để chẩn đoán bệnh tiểu đường, chỉ số tiểu đường tuýp 1 là bao nhiêu? Dưới đây là các thông tin được bác sĩ Nguyễn Thị Kim Tuyền chia sẻ. 

Chỉ số tiểu đường tuýp 1 là bao nhiêu?

Khi chẩn đoán tiểu đường tuýp 1, bác sĩ không chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng mà còn khai thác bệnh sử gia đình, kết hợp với các kết quả xét nghiệm khác. Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ đưa ra tiêu chuẩn chẩn đoán tiểu đường dựa vào 1 trong 4 chỉ số sau: (1)

• Glucose huyết tương lúc đói (fasting plasma glucose – FPG) ≥ 126mg/dL (≥ 7mmol/L). Người bệnh cần nhịn ăn, chỉ được uống nước lọc, nước đun sôi để nguội ít nhất 8 giờ (thường nhịn đói qua đêm từ 8 – 14 giờ) trước khi làm xét nghiệm.
• Glucose huyết tương sau 2 giờ làm nghiệm pháp dung nạp 75 gram glucose đường uống (oral glucose tolerance test – OGTT) ≥ 200mg/dL (≥ 11,1mmol/L). Nghiệm pháp này phải được thực hiện theo đúng hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới: trong 3 ngày trước khi thực hiện nghiệm pháp, người bệnh cần ăn khẩu phần cung cấp 150 gam – 200 gam carbohydrate/ngày. Trước khi thực hiện nghiệm pháp, người bệnh cần nhịn đói từ 8 – 12 tiếng, sau đó sẽ được dùng 250ml – 300ml nước đã hoà tan 75 gam glucose, uống trong 5 phút.
• HbA1c ≥ 6,5% (≥ 48mmol/mol). Xét nghiệm này chỉ có thể được thực hiện ở phòng thí nghiệm chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế.
• Glucose huyết tương ở thời điểm bất kỳ ≥ 200mg/dL (≥ 11,1mmol/L) hoặc người bệnh có triệu chứng tăng glucose huyết.

Nếu người bệnh không có triệu chứng tăng glucose huyết đặc trưng (gồm: ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều, sụt cân nhanh bất thường), 4 loại xét nghiệm trên cần được thực hiện lại lần 2 để đảm bảo chính xác. Thời gian thực hiện xét nghiệm lần 2 có thể từ 1 – 7 ngày sau lần thứ nhất.

Trong điều kiện thực tế ở Việt Nam, người bệnh thường được dùng phương pháp định lượng glucose huyết tương lúc đói 2 lần ≥ 126mg/dL (hay 7mmol/L) để chẩn đoán bệnh tiểu đường.

Các xét nghiệm chẩn đoán tiểu đường tuýp 1

Dưới đây là thông tin giải đáp thắc mắc về chỉ số tiểu đường tuýp 1 là bao nhiêu, các xét nghiệm chẩn đoán bệnh: (2)

1. Xét nghiệm HbA1c

Xét nghiệm HbA1c còn gọi là test hemoglobin A1C. Chỉ số này thể hiện mức đường huyết trung bình của người được đo trong vòng 2 – 3 tháng. Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ đưa ra thông tin tham khảo mức A1C tương ứng với chẩn đoán như sau:

A1C	Kết quả
Dưới 5,7%	Bình thường
5,7% – 6,4%	Tiền tiểu đường
6,5% hoặc cao hơn	Tiểu đường

2. Xét nghiệm chỉ số đường huyết ngẫu nhiên

Xét nghiệm đường huyết ngẫu nhiên nhằm kiểm tra lượng đường trong máu vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày. Người bệnh được chẩn đoán mắc tiểu đường khi lượng đường trong máu ngẫu nhiên ≥ 200mg/dL.

3. Xét nghiệm chỉ số đường huyết lúc đói

Xét nghiệm đường huyết này thường được thực hiện vào buổi sáng. Trước khi thực hiện xét nghiệm đường huyết lúc đói, người bệnh cần nhịn ăn tối thiểu 8 tiếng. Theo thông tin tham khảo từ Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ, kết quả xét nghiệm tương ứng với chẩn đoán như sau:

Glucose huyết tương lúc đói (FPG)	Kết quả
Dưới 100mg/dL	Bình thường
100mg/dl – 125mg/dL	Tiền tiểu đường
126mg/dL hoặc cao hơn	Tiểu đường

Nguyên nhân làm tăng chỉ số tiểu đường

Hầu hết 95% nguyên nhân dẫn đến bệnh tiểu đường tuýp 1 do cơ chế tự miễn của cơ thể (tiểu đường tuýp 1A), 5% còn lại không rõ nguyên nhân (tiểu đường tuýp 1B). Ở người bệnh tiểu đường tuýp 1, do quá trình tự miễn dịch xảy ra trên tế bào beta tuyến tụy, khiến các tế bào này bị tổn thương và hoại tử, hậu quả là cơ thể không còn hoặc còn rất ít insulin. Insulin là hormone rất cần thiết, có chức năng chuyển hóa đường từ máu vào tế bào để tạo năng lượng cho cơ thể. Thiếu insulin, đường sẽ tích tụ trong máu khiến chỉ số đường huyết tăng cao bất thường.

Hơn 90% người bệnh đái tháo đường tuýp 1 khởi phát bệnh trước 20 tuổi. Đa số người bệnh có người thân trong gia đình mắc tiểu đường, kết hợp với các yếu tố khác như: nhiễm khuẩn, môi trường và miễn dịch. Bệnh diễn tiến chậm. Lúc đầu đường huyết của người bệnh bình thường nhưng các dấu hiệu của tình trạng miễn dịch đã xuất hiện trong máu.

Do tiểu đường tuýp 1 là bệnh tự miễn có liên quan đến một số nhóm gen nhất định, những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 cũng dễ mắc các rối loạn tự miễn dịch khác như: viêm tuyến giáp Hashimoto, bệnh Graves, bệnh Celiac, bệnh Addison, bệnh bạch biến, viêm gan tự miễn, bệnh nhược cơ và thiếu máu ác tính,… (3)

Cách kiểm soát chỉ số tiểu đường tuýp 1

Trong quá trình kiểm soát chỉ số tiểu đường tuýp 1, bác sĩ cần kết hợp tư vấn, hỗ trợ người bệnh thay đổi chế độ dinh dưỡng, có kế hoạch vận động hợp lý và sử dụng các loại thuốc kiểm soát đường huyết.

1. Sử dụng insulin và một số loại thuốc khác

Tất cả người bệnh đái tháo đường tuýp 1 đều phải bổ sung insulin trọn đời. Có nhiều loại insulin, mỗi loại có tính chất khác nhau và sẽ được bác sĩ giải thích trong quá trình tư vấn, bao gồm: insulin tác dụng ngắn, insulin tác dụng nhanh, insulin tác dụng trung bình, insulin tác dụng kéo dài và cực dài.

Người bệnh sẽ được tư vấn sử dụng insulin dạng tiêm hoặc dùng máy bơm tiêm tự động. Bác sĩ sẽ cân nhắc liều lượng phù hợp với từng tình trạng bệnh.

Người bị tiểu đường tuýp 1 cũng có thể được chỉ định dùng một số loại thuốc khác như: thuốc hạ cholesterol, thuốc điều trị cao huyết áp… nhằm kiểm soát các bệnh đi kèm nếu có và hỗ trợ quá trình điều trị hiệu quả.

2. Theo dõi lượng đường trong máu

Bệnh nhân nên thường xuyên theo dõi và kiểm tra lượng đường trong máu, lý tưởng nhất là vào các thời điểm: trước bữa ăn (đường huyết mục tiêu <130mg/dL) và trước khi đi ngủ (đường huyết mục tiêu <180mg/dL).

3. Xét nghiệm chỉ số HbA1c mỗi 3 – 6 tháng

Mục tiêu là duy trì HbA1c < 7%, nên xét nghiệm lại chỉ số này mỗi 3 – 6 tháng để đảm bảo quá trình điều trị đúng hướng, hiệu quả.

4. Có chế độ ăn uống phù hợp, lành mạnh

Chế độ dinh dưỡng có ảnh hưởng rất lớn đến chỉ số tiểu đường tuýp 1. Người bệnh cần tìm hiểu về lượng carbohydrate trong mỗi loại thực phẩm và lên thực đơn phù hợp.

Không có thực đơn ăn uống nào được khuyến nghị cho người bệnh tiểu đường tuýp 1. Người bệnh nên áp dụng chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ từ rau xanh và trái cây, ít chất béo, hạn chế đường để ổn định đường huyết hiệu quả.

5. Cai thuốc lá

Hút thuốc làm tăng nguy cơ biến chứng mạch máu lớn và mạch máu nhỏ ở người mắc bệnh tiểu đường, do đó người bệnh tiểu đường nên cai thuốc lá.

6. Hạn chế rượu bia

Uống nhiều rượu có thể tăng nguy cơ nhiễm toan ceton, hạ đường huyết. Những biến chứng đái tháo đường type 1 này rất nguy hiểm, có thể gây tử vong nếu người bệnh không được cấp cứu kịp thời.

7. Ngủ đủ giấc

Ngủ ngon, đủ giấc giúp ổn định đường huyết – điều rất quan trọng với người bệnh tiểu đường tuýp 1.

8. Hoạt động thể chất

Thể thao không chỉ giúp giảm căng thẳng mà còn hỗ trợ kiểm soát đường huyết, giảm mỡ thừa. Người bệnh tiểu đường tuýp 1 có thể chơi các môn thể thao như: chạy bộ, bơi lội, đạp xe…

Để khám, tầm soát, tư vấn về bệnh tiểu đường, khách hàng có thể đến khoa Nội tiết – Đái tháo đường, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM. Đây là đơn vị y tế chuyên khoa, tiếp nhận khám, tư vấn và điều trị các trường hợp: tiểu đường, đái tháo nhạt, các bệnh rối loạn nội tiết tố, bướu cổ…

Khoa có nền tảng vững chắc với đội ngũ bác sĩ và các chuyên gia giàu kinh nghiệm; được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, đồng bộ, cho ra kết quả chẩn đoán chính xác, cụ thể, đi kèm các dịch vụ chăm sóc y tế chuyên nghiệp, giúp bệnh nhân an tâm trong suốt quá trình điều trị.

Trên đây là các thông tin chỉ số tiểu đường tuýp 1 bao nhiêu, các phương pháp kiểm soát bệnh tiểu đường. Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh tiểu đường tuýp 1 có nguy cơ mắc các biến chứng nguy hiểm như: hôn mê nhiễm ceton, suy thận mạn, mù lòa…, có thể dẫn đến tử vong. Do đó, khi được chẩn đoán mắc bệnh, người bệnh nên thay đổi lối sống lành mạnh, có chế độ dinh dưỡng khoa học, kiểm soát chặt chẽ các chỉ số tiểu đường tuýp 1, đồng thời thường xuyên khám, tư vấn với bác sĩ khoa Nội tiết – Đái tháo đường để duy trì cuộc sống khỏe mạnh bình thường.