Advertisements
Bệnh đái tháo nhạt ở trẻ em là tình trạng hiếm gặp, nguyên nhân do thận không thể cô đặc nước tiểu trong cơ thể khiến tăng tần suất và lượng nước tiểu. Vậy nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị đái tháo nhạt ở trẻ em như thế nào? Qua bài viết sau, thạc sĩ bác sĩ Nguyễn Thanh Sơn, Phó khoa Nội tiết – Đái tháo đường, BVĐK Tâm Anh Hà Nội tư vấn rõ về vấn đề này.
Bệnh đái tháo nhạt ở trẻ em là gì?
Bệnh đái tháo nhạt ở trẻ em là tình trạng cơ thể không có đủ hormone chống bài niệu (ADH), còn được gọi là vasopressin – hormone giúp thận giữ lượng nước thích hợp trong cơ thể dẫn đến liên tục khát nước, tăng tần suất tiểu và lượng nước thải ra ngoài lớn.
ADH được tiết ra bởi tuyến yên có chức năng kiểm soát lượng nước tiểu mà thận tạo ra. ADH được lưu trữ trong tuyến yên và giải phóng vào máu khi cần cô đặc nước tiểu, giúp ngăn tình trạng mất nước. Với bệnh đái tháo nhạt, thận sẽ lấy quá nhiều nước từ máu, khiến cơ thể tạo ra nhiều nước tiểu loãng và dẫn đến khát nước. (1)

Các loại đái tháo nhạt ở trẻ em
Đái tháo nhạt ở trẻ em có các loại phổ biến sau:
1. Đái tháo nhạt trung ương
Đái tháo nhạt trung ương ở trẻ, lượng ADH sản xuất giảm hoặc bài tiết không đủ, thường xảy ra khi tổn thương vùng dưới đồi hoặc tuyến yên. Nguyên nhân xuất phát từ u não, chấn thương não, sau phẫu thuật vùng não, nhiễm trùng.. và các rối loạn di truyền hiếm gặp.
2. Đái tháo nhạt do thận
Tình huống này, não vẫn tiết ADH bình thường nhưng thận kháng lại tác dụng của ADH, nguyên nhân do thuốc hoặc mắc các rối loạn mạn tính. Các bệnh liên quan đến thận có thể gây đái tháo nhạt như suy thận, bệnh thận đa nang, một số rối loạn di truyền ảnh hưởng đến thận khi sinh ra.
3. Đái tháo nhạt do Dipsogen do uống quá nhiều nước
Đái tháo nhạt dipsogenic hay còn gọi là chứng uống nhiều tiên phát (Primary polydipsia). Những người mắc chứng rối loạn này luôn cảm thấy khát nước và uống nhiều nước. Khi uống nhiều nước trong thời gian dài gây tổn thương thận và rối loạn cơ chế điều chỉnh cơn khát ở vùng dưới đồi, giảm lượng ADH dẫn đến không thể cô đặc nước tiểu. Chứng uống nhiều tiên phát cũng liên quan đến vấn đề về sức khỏe tâm thần.
Nguyên nhân gây ra đái tháo nhạt ở trẻ
Đái tháo nhạt ở trẻ đến từ các nguyên nhân sau: (2)
1. Đái tháo nhạt trung ương ở trẻ
Nguyên nhân gây bệnh đái tháo nhạt trung ương ở trẻ như:
- Tuyến dưới đồi không sản xuất đủ ADH.
- Tuyến yên không giải phóng đủ ADH vào máu.
- Bất thường di truyền của gen điều hoà tổng hợp vasopressin trên nhiễm sắc thể số 20.
- Do khối u tại tuyến yên và sau điều trị u tuyến yên.
- Các bệnh nhiễm trùng: viêm màng não, viêm não, u hạt, viêm tuyến yên lympho bào,..
2. Đái tháo nhạt do thận ở trẻ
Nguyên nhân đái tháo nhạt do thận cụ thể gồm:
- Sử dụng một số loại thuốc, chẳng hạn lithium và tetracycline.
- Nồng độ kali trong máu thấp (hạ kali máu).
- Nồng độ canxi trong máu cao (tăng canxi máu).
- Bệnh lý tắc nghẽn đường tiết niệu.
- Do đột biến ở gen AVPR2 và gen AQP2 .
- Bệnh thận mạn tính.
3. Đái tháo nhạt dipsogenic
Tình trạng này liên quan sức khỏe tâm lý chẳng hạn bệnh tâm thần phân liệt. Do đó, ba mẹ phát hiện trẻ uống nước nhiều bất thường cần đưa con đến bệnh viện sớm để bác sĩ điều trị kịp thời. (3)

Triệu chứng đái tháo nhạt ở trẻ em
Các triệu chứng đái tháo nhạt ở trẻ em bao gồm:
- Thường xuyên cảm thấy khát nước.
- Tiểu mất kiểm soát, đái dầm.
- Có thể có đau đầu, rối loạn thị giác, cáu gắt.
- Kén ăn.
- Chậm lớn.
- Sốt cao.
Các triệu chứng của bệnh đái tháo nhạt có thể giống bệnh khác, chẳng hạn đái tháo đường nên ba mẹ hãy đưa con đến bệnh viện có khoa Nội tiết – Đái tháo đường để bác sĩ chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị kịp thời.
Trẻ có nguy cơ mắc đái tháo nhạt
Trẻ có nhiều khả năng mắc bệnh đái tháo nhạt nếu chấn thương đầu, phẫu thuật tuyến yên, u tuyến yên phẫu thuật não, u não, bệnh thận hoặc sử dụng một số loại thuốc, chẳng hạn Lithium.
Chẩn đoán đái tháo nhạt ở trẻ em
Đái tháo nhạt ở trẻ được chẩn đoán bằng các phương pháp sau:
- Xét nghiệm nước tiểu: cho biết nước tiểu loãng hoặc nhiều nước hay không và đo nồng độ glucose trong máu để loại trừ bệnh đái tháo đường.
- Xét nghiệm máu: giúp đo nồng độ natri, kali, canxi trong máu để chẩn đoán trẻ mắc đái tháo nhạt dạng nào và bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
- Nghiệm pháp nhịn uống: giúp bác sĩ xác định nguyên nhân gây bệnh đái tháo nhạt ở trẻ. Phương pháp này được thực hiện bằng cách cho trẻ nhịn uống nước trong vài giờ. Sau đó, bác sĩ đo lượng nước tiểu thải ra, kiểm tra cân nặng và theo dõi các chỉ số thay đổi trong máu và nước tiểu.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): sử dụng nam châm và sóng vô tuyến để tạo ra hình ảnh về các mô não nhằm tìm tổn thương ở vùng dưới đồi hoặc tuyến yên có thể gây ra bệnh đái tháo nhạt.
- Các xét nghiệm kích thích: trẻ được tiêm vào tĩnh mạch dung dịch kích thích cơ thể sản xuất vasopressin (ADH). Sau đó, bác sĩ sẽ đo nồng độ copptin trong máu – một chất tăng lên khi vasopressin (ADH) tăng lên. Kết quả sẽ cho biết, trẻ có bị đái tháo nhạt hay không.

Điều trị đái tháo nhạt ở trẻ em
Đề điều trị đái tháo nhạt ở trẻ, bù nước là việc làm đầu tiên. Nếu Natri máu >150 mmol/l, trẻ sẽ được bù dịch trong 48 giờ. Nếu Natri máu >170 mmol/l, trẻ nên được điều trị ở khoa điều trị tích cực. Sau khi thực hiện thêm các xét nghiệm khác, tùy vào các nguyên nhân gây đái tháo nhạt ở trẻ mà bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị.
1. Đái tháo nhạt trung ương
Do thiếu hormone bài niệu (ADH) nên trẻ sẽ điều trị bằng hormone tổng hợp – desmopressin. Loại hormone tổng hợp này có nhiều chế phẩm khác nhau như dạng xịt mũi, thuốc uống hoặc tiêm giúp hạn chế tần suất và lượng tiểu thải ra.
Đa số các trường hợp không thiếu ADH hoàn toàn, cơ thể vẫn sản xuất ra một lượng ADH nhất định nhưng sẽ thay đổi theo từng ngày nên chỉ uống desmopressin khi cần thiết. Sử dụng quá nhiều desmopressin có thể gây tình trạng giữ nước, hạ natri máu. Triệu chứng hạ natri máu như thờ ơ, đau đầu, buồn nôn và co giật. Do đó, không nên tự ý mua desmopressin hay tự ý tăng liều mà cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ để tránh bệnh của trẻ trầm trọng.
Có nhiều loại chế phẩm của desmopressin nhưng khi dùng cho trẻ nhỏ các lứa tuổi đều có phác đồ: Trẻ nhỏ <1 tuổi, theo chỉ định của bác sĩ nội tiết nhi. Trẻ dưới 2 tuổi, liều thường dùng là 2 – 5mcg đường mũi. Từ 2 tuổi trở lên, liều tương tự như liều người lớn (5 – 10mcg/ngày).
Trường hợp đái tháo nhạt trung ương nhẹ, chỉ cần tăng lượng nước uống của trẻ hàng ngày.
2. Đái tháo nhạt do thận
Do thận không đáp ứng ADH nên desmopressin không phải là lựa chọn điều trị. Bác sĩ sẽ thay đổi chế độ ăn uống bằng cách cho trẻ ăn ít muối để giảm lượng nước tiểu và đảm bảo uống đủ nước để tránh mất nước. Ngoài ra, trẻ có thể được chỉ định dùng thuốc nội tiết; thuốc không hoocmon…
3. Đái tháo nhạt dipsogenic do uống quá nhiều nước
Không có cách điều trị cụ thể cho dạng đái tháo nhạt này, ngoài việc làm giảm lượng nước uống. Tuy nhiên, nếu tình trạng này do sức khỏe tâm thần gây ra nên điều trị bằng các liệu pháp tâm lý để giảm bớt triệu chứng.
Biến chứng đái tháo nhạt ở trẻ em
Trẻ nhỏ không tự theo dõi được sự chuyển biến cơ thể nên khi mắc đái tháo nhạt không phát hiện và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến biến chứng đáng lo ngại:
- Khô miệng, da.
- Mất nước trầm trọng.
- Hạ huyết áp.
- Nhịp tim nhanh
- Tăng natri máu.
- Mất cân bằng điện giải: trình trạng này khiến nhức đầu, mệt mỏi, khó chịu và đau nhức bắp thịt.
- Tổn thương não.
- Chậm phát triển về cân nặng và chiều cao.
Khoa Nội tiết – Đái tháo đường, BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giàu kinh nghiệm trong việc khám, chẩn đoán, điều trị hiệu quả bệnh đái tháo nhạt, đái tháo đường, rối loạn nội tiết, béo phì, bướu cổ… Hệ thống máy thiết bị hiện đại và các bác sĩ luôn cập nhật phác đồ điều trị hiện đại, tư vấn sức khỏe, hướng dẫn chế độ dinh dưỡng cụ thể cho người bệnh đái tháo nhạt giúp người bệnh an tâm điều trị.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bài viết trên đã cung cấp thông tin về bệnh đái tháo nhạt ở trẻ em. Đây là tình trạng mất khả năng cân bằng lượng nước trong cơ thể do thiếu hormone ADH dẫn đến liên tục khát nước và lượng nước tiểu thải ra ngoài lớn. Trẻ em không thể nhận thấy sự thay của cơ thể nên khi ba mẹ phát hiện các dấu hiệu bất thường như trẻ thường xuyên khát nước, đái dầm, cáu gắt, chậm lớn,.. hãy đưa trẻ đến bệnh viện có khoa Nội tiết – Đái tháo đường để bác sĩ chẩn đoán kịp thời và đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả.
Source link